عـــدالت وضرورت بازسـازیی فقه!

       دکتر آرش نراقی از نواندیشان دینی :

یادداشت نواندیشی : دکتر ارش نراقی یکی از نواندیشان مسلمان و تیوری پردازان معاصر دینی است که سعی دارد در کنار دیگر نواندیشان و دانشمندان مسلمان دین مقدس  اسلام را در عصر مدرنیته و پسامدرن به عنوان نقشه راه برای نجات بشر به اثبات برساند آخیرأ نیزدرباره ضرورت بازسازیی فقه در دنیای مدرن مطلبی رادرپاسخ به یک خواننده بیان داشته است که خدمت شماعلاقه مندان وآزاد اندیشان نیز تقدیم میگردد      _______

«رامش» یکی از خوانندگان گفته‌اند که شما [ آرش نراقی ] تلاش دارید با میکروسکوپ دنبال جنبه‌های مثبت اسلام بگردید و گفته‌اند که اساساً ذات جوهر اسلام تعبد بی‌چون و چرا و دشمنی با تعقل مستقل و تفکر آزاد است.[…] این دوستمان پرسیده که به نظر می رسد که اسلام این ظرفیت را ندارد که بتواند با چنین خشونت درونی خودش بتواند مرزبندی کند. قضاوتی است که این خواننده داشته.

پاسخ دکتر آرش نراقی:

تصوّر من این نیست که برای یافتن زیبایی های آیین اسلام به میکروسکوپ نیاز باشد. من به عنوان یک مسلمان این دین را زیبا می یابم. البته آیین اسلام هم مثل تمام ادیان دیگر در طول زمان محتاج پالایش و پیرایش و بازسازی است. به نظر من تجربه قدسی ای که در این دین تجلّی یافته است اصیل و الهام بخش است، و همچنان قادر است روح انسان را حتّی در روزگار مدرن در عالم معنا ارتقا بخشد. روشن است که اسلام محبوب من در دستان فقیهان و اهل شریعت پرورده نشده است. به نظرم حقّ با غزالی بود که علم فقه را از جمله امور دنیایی و نه دینی می دانست.من البته معتقدم که دین محتاج فقه و شریعت است، اما فقه و شریعت موجود را با زندگی بشر جدید متناسب نمی دانم و معتقدم که روح این فقه باید بر مبنای اصل عدالت دوباره بازسازی شود. اما حتّی صورت بازسازی شده شریعت هم حقیقت دین را تشکیل نمی دهد. گوهر دین را به نظرم باید نزد عارفان جست. حقیقت دین تجربه خطاب و درک حضور خداوند است. و چهره اصلی دین را باید در این ساحت جست. نظام الهیاتی دین در خدمت آن تجربه و برای بیان و تبیین آن به کار می آید، و نظام اخلاقی و حقوقی دینی بر مبنای آن دستگاه الهیاتی و برای حصول آن تجربه های معنوی سامان می پذیرد. اما تمام این بخشهای دین به مرور زمان به بازسازی محتاج است. دین داران باید مستمراً جنبه های عقلی و اخلاقی دین را در متن ستّت دینی خود بازسازی کنند تا از این طریق بتوانند تجربه قدسی را که در دل این صدف نهفته است به سلامت به نسلهای بعدی منتقل نمایند. مسلمانان هم مانند پیروان سایر ادیان رفته رفته در حال بازفهمی و بازسازی خود در فضای جهان مدرن و پسامدرن هستند، و می کوشند چهره ای از اسلام عرضه کنند که با درک ایشان از جهان زیست و اندیشگی شان سازگاری بیشتری داشته باشد. از نظر من پروژه بازسازی و پالایش و پیرایش دین اسلام پروژه ای کاملاً گشوده است، و تاکنون کامیاب و ثمربخش بوده است. بنابراین، من برای دیدن زیبایی های دین محبوبم به میکروسکوپ حاجت ندارم، چشمهایم را می شویم و می کوشم جور دیگر دیدن را بیاموزم. اما البته باز هم تأکید می کنم که این به آن معنا نیست که خام اندیشانه گمان کنیم که هر عیب که هست از مسلمانی ماست. فرآیند نقد و بازسازی دین برای حفظ روح معنوی و اخلاقی دین امری ناگزیر و اجتناب ناپذیر است.