در اذهان عام لغت های غیرت و تعصب را هم معنی و از یک خانواده می دانند اما در صورتی که هر دو نقش متفاوتی در کاربرد های متفاوت داشته و دارند مثلا تعصب در باره دین که اگر یک شخص سست ریشه به دین مقدس فرد مقابل بد گوئی و یا بنوعی جسارت نماید در اینجا تعصب دینی دست داده و شروع به دفاع لغوی و مناظره مینماید و امثالهم ….اما غیرت یک واژه کلیدی آمیخته از دین و غیرت مردانگی و احادیث قدسی ونبوی و علوی بوده که اکثرا در حریم دفاع از خالق و ائمه معصومین و ولایت وناموس و وطن بیشتر کاربرد داشته و دارد که این واژه گاهی انسان را به مرز ایثار و از خود گذشته گی و حتی در قبال دشمن (دزد ناموس ، وطن و …)و شهادت می رساند لذا عرایض معروضه بالا در قرن حاضر نیز عملا بخاطر دفاع از خاک مقدس جمهوری اسلامی ایران در قبال بیگانگان و برخی جاها که اسم بردن از آنها جایز نیست بخاطر ناموس مشاهده و عملا از طرف مسولین صادق نظام اسلامی مورد تحسین و پشتیبانی قرار گرفت شایان ذکر است بدانیم که به مرحله گذاشتن غیرت نیز شرایط و مشاورتن خاص خود را در پی دارد که بهتر است در این مورد از بزرگان دین و صاحبان تجربه و دستورات آنان الگو برداری نموده و پیرو آنان بوده و باشیم و بی گدار به آب نزنیم بمصداق ضرب المثل معروف که غیرت زیاد بدون فکر و دستور از بزرگان به انسان شاید بی غیرتی بیاورد لذا در ذیل تشریحا شباهت و تفاوت های ایندو کلمه را که مورد بررسی قرار گرفته است با هم مورد مطالعه قرار می دهیم.
۱- تعصب منفی همان تعصب معروف است که ما از آن به بدی یاد می کنیم. ملا احمد نراقی در معراج السعادة به این مطلب اشاره کرده است. پیامبر اکرم می فرمایند: «تعصب حرام آن است که خویشان و نزدیکان را کارهای ناروا و ستم کمک نمایی.
![](http://www.nauandeshi.com/wp-content/uploads/2024/07/تعصب-و-غیرت.jpg)
تعصب ممدوح و پسندیده از بهترین صفات کمال انسانی و اخلاق انبیاء و اولیائ الهی به حساب می آید.
نکته ای که امروزه باید به آن توجه داشت این است که حمایت های بی جا از برخی شخصیت ها، تیم ها، گروه ها و … از مصادیق تعصب به شمار می آید. در سطح جهانی بحث قومیت یهود، نژاد گرایی و قاره گرایی که در اروپا دیده می شود از مصادیق بارز عصبیت است. در سطح داخلی نیز تعدد اقوام مختلف مانند فارس ها، ترک ها، کردها، لرها، عرب ها و … و در پی آن قوم گرایی و حالات تعصبی را می توان از موارد تعصب دانست.از ریشه های تعصب می توان شدت علاقه و وابستگی بی منطق به افراد و آیین خاص و بغض و دشمنی بی مورد با دسته و آیین دیگر، با انگیزه سود جویی، ریاست طلبی و یا به دلیل بی فرهنگی و بالاخره نداشتن تقوی نام برد.
![](http://www.nauandeshi.com/wp-content/uploads/2024/07/daramad-2.jpg)
![](http://www.nauandeshi.com/wp-content/uploads/2024/07/daramad-3.jpg)
۲- غیرت ازصفات خوب و پسندیده و از فضایل است در حالی که تعصب مذموم بوده و از رذایل است.
۳- تعصب حمایت کردن ظالمانه است و غیرت حمایت کردن عادلانه.
۴- تعصب جدا از این که به خودی خود از رذایل است دارای مفاسد زیادی نیز هست. از جمله این که موجب سوء عاقبت شده و شخص متعصبِ منفی وارد بهشت نمی گردد. در روایتی نیز آمده که شخص متعصب ریسمان ایمان از گردن او باز می شود.(چهل حدیث، حدیث هشتم)
۵- غیرت در اموری مثل دین، اموال، اولاد و همسر واقع می شود که شرعا حمایت از آن ها واجب است اما تعصب و عصبیت در امور دیگری مانند قبیله، گروه، کشور و از این قبیل است که حمایت از بیشتر آن مصادیق، در وهله اول شرعا واجب نمی باشد. به عبارتی متعلق غیرت با متعلق تعصب متفاوت است اگر چه در بعضی امور مشترک هستند.
۶- تعصب، انسان را از رسیدن به حقایق دور می کند اما غیرت این گونه نیست.
۷- انسان متعصب انسان منطقی نیست در حالی که انسان غیور و غیرتمند می تواند انسان منطقی باشد.
۸- انگیزه تعصب ورزیدن، حب و بغض نفسانی است و انگیزه غیرت ورزیدن، حقیقت و عدالت و معیارهای دینی و ایمانی.
![](http://www.nauandeshi.com/wp-content/uploads/2024/07/daramad-4.jpg)
۲- ممکن است تعصب نیز مانند غیرت در امر حقی واقع شود ولی منظور شخص در آن مسئله، اظهار حق نیست بلکه منظور او غلبه خود یا بستگان و هم مسلکان است.
۳- افراط در هر دو این صفات ناپسند است و نباید در غیرت نیز افراط کرده و عرصه را بر خانواده خود تنگ کرد. در غیرت نیز باید حد اعتدال را پیش گرفت و به افراط و تفریط نگرایید.
۴- غیرت و تعصب از اخلاقیات اجتماعی هستند. البته در بعضی لایه ها می توان آن را از خلقیات فردی دانست.مطلب را با کلماتی دل نشین از چهل حدیث امام خمینی (ره) در مورد تعصب به پایان می بریم.پس ای عزیز! بدان که این خُلق خبیث از شیطان است… این حجاب، کلیه حقایق را از نظر می برد بلکه تمام رذایل را محاسن جلوه می دهد و تمام محاسنِ غیر را رذیله نمایش می دهد. و معلوم است کار انسانی که جمیع اشیا را بر غیر واقعیت خود ببیند به کجا منتهی شود….
![](http://www.nauandeshi.com/wp-content/uploads/2022/11/Manabeh-wa-Panawesht-ha.jpg)
۲- چهل حدیث، امام خمینی(ره)
۳- میزان الحکمة، محمد محمدی ری شهری
![](http://www.nauandeshi.com/wp-content/uploads/2024/06/نواندیشی-تربیون-آزاد-و-مستقلی-است-4.jpg)