جایگاه اسطوره هادرفرهنگ بشری

اسطوره ها طرحواره هایی از جهانبینی ،نسبت انسان با هستی،با خدایان،جایگاه و تفسیر وجودی خویش در قلمرو هستی،جستجوی هدف و معنی زندگی و وعمیقترین و بزرگترین انگیزه های انسان اند که از دورترین و تاریکترین زوایای تاریخ نسل های بشری   بما رسیده اند.همچنین این اسطوره ها تبیینها و تفسیر هایی اند از زندگی متلاطم و متحول انسان در خاکدان زمین و بزرگترین گنجینه ها و میراثهای نیاکان ما اند که موضوعیت و پیوند خود را همچنان تا زندگی کنونی انسان به همان قوت و اهمیت حفظ کرده اند.به همین دلیل بزرگترین اندیشمندان امروزی  به اهمیت تبیین اسطوره ها در حیات امروزی تاکید و ابرام دارند زیرا درین اسطوره هاست که میتوان به عمیقترین انگیزه های وجودی انسان پی برد.نسلهای متوالی بشر این معانی بنیادین را بر گرفته و انها را در صور گوناگون پخته و پرورده اند و در فورمهای جدید محور زندگی انسان قرار داده اند.ما به وضاحت توالی این اسطوره ها را در در فرهنگها و ادیان و ایدیولوژی پردازیهای انسان کنونی مشاهده می کنیم.این اسطوره ها الهام بخش تعالی و فضیلت به زندگی انسانها بوده اند.با تاسف هرچه بشر به زندگی و تمدن امروزی نزدیکتر شده از اسطوره های فضیلت اور و تعالی بخش  دورتر گشته است.   اینگونه نیست که جهان از اسطوره خالی گشته باشد ،گویی جوامع بشری بدون اسطوره سازی و اسطوره پردازی نمیتواند زندگی کند اما اسطوره ها هرچه بیشتر به زمان ما نزدیکتر شده اند بیهوده تر مبتذلتر و خالی از فضیلت گشته اند.تا جاییکه جوامع امروزی با غلبه تمدن غرب هرچه بیشتر رو به ابتذال و سقوط معنویت گذاشته است.گویی انسان امروزی چنان حقیر و کوچک گشته است که هرگونه سودای سربالا را فرونهاده و سر در زیر شکم خود فرو برده است.عده ای از متفکران میگویند که قرن نوزدهم بدلیل ایدیولوژی پردازی های بشر نسبت به قرن بیستم  برتری و فضیلت داشت در حالیکه جوامع جدید سرگرم نشخوار اطلاعات روزمره است و فرصت سربالاکردن ازان را ندارند.متفکر و نواندیش معاصر محمد ارکون ایدیولوژی های جدید را صورتهای برساخته و کاخهای مجلل بر افراشته از اوار های اسطوره های قدیم میداند.گفتیم اسطوره ها به عمیقترین دغدغه های وجودی انسان مانند غایت اندیشی،معنی جویی برای زندگی و جستجوی جاودانگی و سیر تعال انسان میان نیروهای حیاتبخش و نیروهای مزاحم مرگ افرین پرداخته اند.سیر تعالی و صیرورت انسان در ایین زردشت در ثنویتی میان اهورهمزدا و اهرمن تصویر میشود و نقش افرینی انسان  در این بازی دیالکتیکی یکی از شورانگیز ترین ریتوریک های فرهنگ بشری بشمار میرود.انسان که بصورت ناخواسته در ماجرای رویارویی میان زروان روشن و زروان تاریک که نماد هایی از اهوره مزدا و اهرمن اند افتاده است تا در میان ایندو کشش خودی خودش را تعریف و تعین بخشد.همین مفهوم بود که در نماد سه اتش مقدس در خراسان شعله ور گشته بود.متفکرانی چون دکتور علی شریعتی معتقد است که اهوره مزدا و اهرمن دو نیروی مستقل از یکدیگر اند که در مصاف با هم قرار گرفته اند.درین کارزار گاهی یکی دیگری را بر زمین میکوبد.اما خدا و شیطان در اسلام چنین نیستند .شیطان نیروی مستقل و حریف خدا نیست بلکه مخلوق و بنده خداست که سر از اطاعت برتافته است.شریعتی ایین زردشت را ایین ثنویت میداند که در ان دو نیروی مستقل و متضاد در برابر یکدیگر قرار گرفته اند.اسلام ایین توحیدیست  که خدایش هیچ اقنوم مستقلی را در برابر خویش بر نمی تابد.خود به شیطان ازادی بخشیده  تا میان تعال و سقوط در لجن خود با طوع یکی را برگزیند.انچه فهمیدنش ضروری مینماید اینست که این کارزار و نبرد  در قلمرو نفس انسانی روی میدهد تا درین بازی متضاد خودش را از خاک تا خدا تحقق بخشد.این خود یکی دیگر از مباحث شورانگیز است که مجال مستقل می طلبد.انطرفتر می بینیم که در اسطوره گلگیمش ،پادشاه مستبد و خونخواره و نیمه خدا همین ماجرا بگونه دیگر به نمایش گذاشته میشود.خدایان برای سرزنش گلگیمش انکیدوو را می فرستد که طبیعت نیمه انسان و نیمه وحشی دارد.گلگیمش در نبرد خونین و ویرانگر با انکیدوو سرانجام ظفر می یابد و او را رام خود میگرداند و رفیق صمیمی خویش.با کشته شدن انکیدوو بعنوان دستیار توانای گلگیمش در نبرد گلگیمش در انده و نومیدی عمیقی فرو میرود و پی می برد که او نیز عاقبت خواهد مرد و زندگی جاودانه ندارد.او سفر های طولانی به شرق و غرب عالم رادرجستجوی رمزجاودانگی درپیش میگیردوعافبت هم باز نومید برمیگردد وناگزیرتن به فناپذیری زندگی میدهد.     

این نوشتار در رابطه با مــــقالــه ای در سایت نواندیشی تحت عنوان سهم عدم در هستیی صورت گرفته است.