وب سایت نواندیشی به ویب سایت خبری تحلیلی نواندیشی خوش آمدید
کيسه ده. واىی په بازار کې يوه سړي غږ کړ چې؛ “که چا پنځوس زره روپۍ رانکړي، څه او څه يې وکړم. د قيامت په ورځ يې بيرته ورکوم او ضامن مى دغه امسأ ده”بل سړى ورته وویل چې بالکل سم واياست، تاسو دومره خوږه ژبه کاروئ ، دومره لنډه وعده او دومره کره ضامن ورکوئ نو چې نه يې درکوي پړه به وي. په افغانستان باندې د طالب چارواکو له تسلط څخه راپدېخوا د همدغې ډلې لخوا د دوحې په تړون کې د ثبت شويو او نورو ژمنو د ماتولو له امله دغه هېواد د چين او پاکستان په ګډون د نړيوالې ټولنې د هيڅ هېواد لخوا په رسمیت نه دى پيژندل شوى.
له نوي سلنې زيات خلک يې د فقر له کرښې لاندې ژوند کوي، د اقليمي بدلونونو له ننګوونکي ناورين څخه ورهاخوا له بشري فاجعې او د بشپړې نړيوالې انزوا له جدي ستونځو سره مخ او د همدغو ستونځو له امله په مطلق ډول د نړيوالې ټولنې ترمنځ له ځپونکې نا انډولي څخه رنځ وړي. په داسې ترينګلي او ټکني صورت حال کې چې دغه هېواد د ستونځو په پيچلي او توپاني ګرداب کې نښتى دى، د چين او پاکستان لخوا د خپلو ژورو امنیتي ستونځو په برخه کې له افغانستان څخه د لوړ الوت په امرانه لهجه د دومره خطرناکې او ننګوونکي غوښتنې چې افغانستان ته په ممکنه توګه ترينګلې امنیتي ستونځې هم زيږولاى شي، له درک او توقع څخه يقيناً لوړې وې.
د يادونې وړ ده چې طالبانو په دغه تړاو ځينې مهم ګامونه پورته کړي هم دي او لاهم دغه مبارزه دوام لري. افغانستان اوس مهال د دغو هېوادونو د غوښتنو د پوره کولو په برخه کې استخباراتي تخنیکي او لوجستیکي اسانتياوې او د همدغه ټکر له امله په ممکنه توګه د رامنځته کيدونکيو جدي ننګونو سره د مقابلې وړتیا هم نلري.شک نشته چې ترهګر او ترهګري پولې او ارزښتونه نه پيژني. د بيګناه خلکو وژل په هيڅ ځاى کې تر هيڅ نوم لاندي په هيڅ ډول شرایطو کې د زغم او توجیه وړ نه دي. جګړه د ولسونو او هيوادونو لپاره د ناسور حيثيت لري. ترهګري د ولسونو په مخ د پرمختګونو او نيکمرغي لارې بندوي او د هيوادونو په وړاندې سياسي اقتصادي او ټولنېزې ننګونې راپورته کوي. البته دا هم اړينه ده چې د ترهګري د بهرنیو لاملونو له منځه وړلو له هڅو سره سره د دغې شومې پديدې کورنيو لاملونو ته د حل لارو موندلو هڅې هم د ترهګري په ختمولو کې مهم رول لري. د ځمکې پرمخ به داسې ملتونه خورا کم وي چې د ترهګري او جګړو له امله يې له افغانانو څخه زيات زيانونه ګاللي وي او لا يې هم ګالي.په اسلام اباد کې د افغانستان چين اوپاکستان د بهرنیو چارو د وزيرانو د ناستې له هر اړخیزې ارزونې وروسته داسې ښکاري چې چين له خپلو ټولو سياسي اقتصادي او تخنیکي امکاناتو او پوتانسيلونوسره سره له افغانستان سره د ترهګري په وړاندي د جګړې له کولو سره په هم مهاله توګه د تعامل او دوه اړخیزو مرستو په تړاو له هرډول ژمنې څخه ډده وکړه. 
چين همدغه شان د افغانستان په مخکې د اوسنيو پرتو ستونځو د کمولو په تړاو له عملي مرستو څخه وړاندې د خپلو امنيتي اندېښنو د ختمولو او په افغانستان کې ددغو نا امنیو د باالفعل او بالقوه عواملو د له منځه وړلو په برخه کې د افغانستان د بهرنیو چارو وزیر ته د خپلو ټولو غوښتنو د منلو لپاره الټي ماټوم ورکړ. د غوښتنو په دغه کتار کې ديپلوماتيکه لهجه او د دوه اړخیز درنښت معيارونه او د ښه ګاونډيتوب شاخصونه په پام کې نه وو نيول شوي. له طالبانو څخه د ختيځ ترکستان د اسلامي تحريک په وړاندې له سختو جګړه ایزو ګامونو پورته کولو له غوښتنې څخه ورهاخوا چين په افغانستان کې د خپلو اقتصادي پروژو د عملي کولو او پراخولو، د افغانستان د معدنونو په ځانګړي ډول د ليتيمو د را ايستلو په شان نورې زياتې مشروع ګټې لري. پاکستان په همدغه ډول له امنیتي اندېښنو ورهاخوا په افغانستان کې مشروع ګټې لري. دواړو هېوادونو باید د خپلو اوږدمهالو ګټو په موخه له افغانستان سره د يوه ازاد او خپلواک ګاونډي هېواد په توګه او د عيني واقعيتونو ته له کتو سره سم چلن کړى واى، خو متاسفانه د اسلام اباد په ناسته غوښتنې يو اړخيزې، له افغانستان څخه ژمنې د بالفعل اقداماتو خو د دواړو هېوادونو لخوا د ورته تعامل په چوکاټ کې نه وې.
د يادې درې اړخيزې ناستې دنوښت، ترتیب ترکيب او اجندا په برخه کې تر ټولو غوښتنه برخه د پاکستان وه چې په خورا لږو هڅو يې د دغې مهمې ناستې نوښت وکړ، د افغانستان د بهرنیو چارو په وزیر باندې يې اسلام اباد ته د تلو لپاره د ملګرو ملتونو د اجازې ترلاسه کول احسان وباله، له افغانستان څخه د غوښتنو اهمیت يې زموږ د بهرنیو چارو د افغان وزير ملا اميرخان متقي مثبت غبرګون ستره لاسته راوړنه وګرزوله. د چين ملتيا او له پاکستان سره ددغه هيواد په همغږي باندي يې د غونډې اهمیت لوړ کړ او خپلو غوښتنو ته يې د چين دملاتړ له امله پياوړتيا ور په برخه کړه.
